کورت زاکس(1)، پژوهشگرِ موسیقی‌شناسیِ‌قومی آلمانی تبار و مقیم آمریکا بود. او یکی از بنیانگذاران سازشناسی(2) است و شاید بهترین یادگارش، تالیف نظام رده‌بندی هورن باستل- زاکس باشد. کاری که او با همکاری استادش، اریک ون هورن باستل انجام داده‌اند.
زاکس در 29 ژوئن 1881 در برلین متولد شد و در همان شهر به فراگیری پیانو، تئوری موسیقی و آهنگسازی پرداخت. او دکتری خود را از دانشگاه برلین در پژوهش هنر و پیرامون مجسمه‌های وروچیو(3) در 1904 گرفت، جایی که بعدها استاد موسیقی‌شناسی آن شد. هرچند زاکس در ابتدا به عنوان یک تاریخ‌شناس هنر کارخود را آغاز کرد اما به سرعت به سوی موسیقی کشیده شد و در نهایت به سمت مدیریت “موزه ملی ساز”(4) که یک مجموعه بزرگ از سازهای موسیقی جهان است منسوب شد.
زاکس در 1913 کتاب “واژه نامه اصولی” (5) را منتشرکرد که از جامع‌ترین پژوهش‌ها پیرامون سازهای موسیقی جهان طی دو سده گذشته است. یک سال بعد او با همکاری هورن باستل، نظام نوین رده‌بندی سازها را منتشر کردند. مقاله “دره‌بندی آلات موسیقی” (1914) از مهمترین آثار مکتب برلین محسوب می‌شود که در آن زاکس و هورن باستل از شیوه کار ویکتور ماهیلون(6) الهام گرفته‌اند. هرچند این نظام طی سال‌های گذشته بارها مورد تجدیدنظر قرارگرفته و انتقادهایی نیز بر آن وارده شده است با این حال، هنوز هم پرکاربردترین نظام رده‌بندی سازها نزد موسیقی‌شناسان قومی و سازشناسان است.
با روی کارآمدن نازی‌ها در 1933، زاکس به دلیل یهودی بودن از مقام خود در آلمان برکنار شد. در نتیجه به پاریس و از آنجا در 1937 به آمریکا مهاجرت و در نیویورک مستقر شد. زاکس از 1937 تا 1953 در دانشگاه نیویورک تدریس و همزمان در کتابخانه مرکزی نیویورک نیز کار می‌کرد. او مدتی نیز در دانشگاه کلمبیا تدریس کرد.
زاکس در آثارش پیرامون ریتم، رقص و سازهای موسیقی مطالب متعددی را ارائه کرده‌است. از مهمترین آثار زاکس کتاب “تاریخ سازها”(7) است که در 1940 منتشر شد. این کتاب پژوهشی جامع درباره سازهای موسیقی جهان طی تاریخ است. کتاب “طلوع موسیقی در دنیای قدیم”(8) در 1943 برمبنای پژوهش‌های پژوهشگران پیشین تدوین شده و جزو متون اصلی در این زمینه محسوب می‌شود. از دیگر آثارش می‌توان به “تاریخ رقص در جهان” (1938) اشاره کرد. زاکس در مقاله “وجوه مشترک هنر” (1946) به بیان تزی پیرامون دوگانگی جهانی موسیقی دست می‌زند که بر اساس آن، موسیقی را می‌توان بر دو نوع موسیقی زاییده کلام(9) و موسیقی زاییده احساس (10) تقسیم کرد. رویکرد تطوری زاکس در کتاب “موزیکولوژی تطبیقی” (1959) به وضوح بارز است. آخرین اثر زاکس که پس از مرگ او و با ویرایش یاپ کونست منتشر شد “سرچشمه های موسیقی” 1962 نام دارد.
زاکس در 5 فوریه 1959 در نیویورک دیده از جهان فروبست. انجمن سازهای آمریکا(11) به پاس خدمات او هر ساله جایزه‌ای به نام “جایزه کورت زاکس” را به کسانی که در زمینه سازشناسی انتشاراتی دارند اهدا می‌کند.
کتاب‌نامه:
این لیست شامل تمامی آثار زاکس نیست و تنها آن دسته از آثار را شامل می‌شود که از طریق جستجوهای اینترنتی و یا به واسطه کتاب‌نامه‌ها دسترسی به آن‌ها امکان پذیر شده است.
• Curt Sachs, 1913, Real-Lexicon der Musikinstrumente, Berlin,?
• Curt Sachs, 1917, Die Musikinstrumente Birmas Und Assams Im K. Ethnographischen Museum Zu Munchen, ?, ?
• Curt Sachs, 1927, Beethovens Briefe, ?, ?
• Curt Sachs, 1927, La Musica En La Antiguedad, ?, ?
• Curt Sachs, 1930, Vergleichende Musikwissenschaft in ihren Grundzugen, ?, ?
• Curt Sachs, ?, Musikinstrumente indiens und indonesiens, ?, ?
• Curt Sachs, 1937, World History of the Dance, New York, Norton
• Curt Sachs, 1940, The History of Musical Instruments , New York, Norton
• Curt Sachs, 1943, The Rise of Music in the Ancient World, East and West, New York, Norton
• Curt Sachs, 1946, The Commonwealth of Art, New York, Norton
• Curt Sachs, 1948, Our Musical Heritage, New York, Prentice-Hall
• Curt Sachs, 1953, Rhythm and Tempo, New York, Norton
• Curt Sachs, 1962, The Wellsprings of Music, The Hague, M. Nijhoff
• Curt Sachs, ?, The Evolution of Piano Music, ?,?
• Curt Sachs, ?, Handbuch der Musikinstrumentenkunde, ?,?
پانویس‌‌ها:
1- Curt Sachs
2- Organology
3- آندره دل وروچیو (Andrea del Verrocchio) نقاش و مجسمه ساز ایتالیایی(1488-1435) است. او استاد لئوناردو داوینچی بود و از معروف‌ترین نقاشی‌هایش می‌توان به تابلوی تعمید مسیح اشاره کرد.
4- Staatliche Instrumentensammlung
5- Real-Lexicon der Musikinstrumente
6- Victor Mahillon
7- The History of Musical Instruments
8- The Rise of Music in the Ancient World
9- Logogenic
10- Pathogenic
11- American Musical Instrument Society
منابع:
• نتل، برونو، 1365، اتنوموزیکولوژی، ترجمه مجتبی خوش‌ضمیر، تهران، کتاب آفرین
• حجاریان، محسن، 1387، مقدمه‌ای بر موسیقی‌شناسی قومی، تهران، کتاب‌سرای نیک
• پایگاه ویکیپدیا
کورت زاکس در ویکیپدیا
http://en.wikipedia.org/wiki/Curt_Sachs
زندگینامه کورت زاکس
http://www.biographybase.com/biography/Sachs_Curt.html